Bitlis’in Adilcevaz ilçesinde, başıboş köpeklerin ısırması sonucu kuduz teşhisiyle tedavi gördüğü hastanede hayatını yitiren 11 yaşındaki Mustafa Erçetin’in cenazesi bugün köyünde toprağa verildi. Türkiye’de geçen yıl “kuduz riskli temas” sebebiyle 250 bin kişi tedavi oldu.
Bitlis’in Adilcevaz ilçesinde, başıboş köpeklerin ısırması sonucu kuduz teşhisiyle tedavi gördüğü hastanede ömrünü yitiren 11 yaşındaki Mustafa Erçetin’in cenazesi, köyünde toprağa verildi
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) datalarına nazaran her yıl dünyada 59 binden fazla insan kuduz nedeniyle hayatını yitiriyor. Hastalık bilhassa Asya ve Afrika kıtalarında yaygın olarak görülüyor.
Her yıl Asya’da yaklaşık 35.000 kişinin Afrika’da ise 21.000 kişinin kuduz hastalığına yakalandığı kestirim ediliyor.
Sağlık Bakanlığı’nın açıklamasına nazaran, Türkiye’de yılda yaklaşık 250 bin kuduz kuşkulu temas bildirimi yapılıyor ve bunların çoğunluğu da hastalıktan korumak için aşı programına alınıyor.
Bakanlık, insan olaylarının birçoklarına kuduz köpeklerin sebep olduğu ısırıkların neden olduğunu kaydediyor.
Resmi datalara nazaran 2021 yılında Türkiye’de 250 bin 375 kuduz riskli temas görülürken, bunlardan 3’ünde kuduz hastalığı gerçekleşti.
2008 yılından bu yana kuduz hadiseleri incelendiğinde, en fazla 2014 yılında 4 kişinin kuduz olduğu görülüyor.
Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (EKMUD) İdare Konseyi Üyesi Dr. Emine Parlak, Türkiye’de her yıl ortalama 1-2 olay görüldüğünü belirterek, 2022 datalarının şimdi paylaşılmadığını kaydediyor.
Basına yansıyan bilgilere nazaran bu yıl tek hadisenin Bitlis’te görüldüğünü belirten Parlak, “Kuduz riski artıyor diyemeyiz” değerlendirmesinde bulunuyor:
“Kuduz riski artıyor diyemeyiz. 2008 yılından beri aşağı üst daima tıpkı sayıda kuduz olayı görülmüş.”
“Sadece tahminen farkındalık arttığı için, sıhhat merkezlerine başvuran kuduz riskli temas sayısının arttığını söyleyebiliriz.”
2008 yılında kuduz riskli temas sebebiyle hastanelere başvuran kişi sayısı 190 binken, 2021 yılında bu sayı 250 bine çıkmış. Beşerler daha şuurlu bir biçimde aşı olmaya gitmişler.”
“Sadece buradaki artıştan yola çıkarak, kuduz riski artmıştır diyemeyiz. İnsanların farkındalığı ile de ilgili olabilir, nitekim artmış da olabilir.”
BBCBelirti görülmeden evvel tedavi şart
Belirtileri görülmeye başladıktan sonra tedavisi olmayan ve mevtle sonuçlanan bir hastalık olan kuduz, enfeksiyon hastalıkları içinde en yüksek vefat oranına sahip.
Belirtilerin görülme müddetinin dört gün kadar kısa olabileceği üzere; 27 ay, 6 yıl ve hatta 19 yıla kadar uzayan hadiselerin da olduğu belirtiliyor.
Semptomların ortaya çıkmasından sonra aşıların yarar etmediği ve ortalama 18 gün sonra hastanın hayatını kaybettiği biliniyor.
Dr. Parlak, “Enfeksiyon hastalıkları içerisinde hastalık geliştikten sonra en fazla öldüren hastalık bu, mevt oranı çok yüksek. Klinik bulgular ortaya çıktıktan sonra uygunlaşan olaylar çok az lakin onların da teşhisiyle ilgili kuşkular var” diyor.
Ancak belirtiler başlamadan evvel uygulanan aşı ve başka tedavilerle bu ölümcül hastalıktan kurtulabilmek mümkün.
Erçetin’in öldüğü birebir bölgede temaslı hasta taraması yapılırken, köpek tarafından ısırıldığını söyleyen diğer bir çocuk vaktinde aşı ve immunglobulin uygulanması ile hastalığa yakalanmaktan kurtuldu.
Parlak, “Isırılan bölgeye nazaran, virüs ölçüsüne nazaran semptom gösterme mühleti değişebiliyor. Mikrobun alınmasından semptom gösterilmesine kadar geçen mühlet ortalama 1-3 ay. Ancak yıllar sonra semptom görülen hadiseler da var” diyor.
O yüzden bir kuduz kuşkusuyla karşılaşıldığında, kesinlikle, hiç vakit kaybetmeden bir sıhhat kuruluşuna başvurmak gerektiğini söylüyor:
“Kuduz virüsünün girişinin ve ilerlemesinin durdurulması için en kıymetli basamak yara içine basınçlı bol su verilerek, yaranın su ve sabunla 10-15 dakika temizlenmesidir. Bu biçimde kuduz hastalığı %90 oranında önlenmiş olur.”
“Böyle bir temasla karşı karşıya geldiklerinde en evvel yapmaları gereken şey bol su ile bölgeyi yıkamak. Bizim için en kıymetli şey, birinci müdahaleyi bol su ile yapmak. Daha sonra en yakın sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.”
BBCYüzde 36 oranında sığırlardan bulaşıyor
Dr. Parlak, Türkiye’deki kuduz hadiselerinin %90 oranında evcil hayvanlardan bulaştığını kaydediyor. Birinci sırada köpeklerden bulaşan kuduzlar bulunuyor.
Parlak, Türkiye’deki olayların %43 oranında köpeklerden, %36 oranında sığırlardan bulaştığını kaydediyor ve “En çok gördüğümüz bulaş yolu hayvan ısırıklarından tükürükle bulaşmadır” diyor:
“Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran Türkiye, kuduz açısından endemik bölge olarak bedellendiriliyor. Çünlü olay oranı daima devam ediyor. Kuduz Türkiye’de Afrika ya da Asya’nın muhakkak bölgelerinde olduğu kadar ağır değil ancak yeniden de temas mümkünlüğü fazla.”
Parlak’a nazaran, sokaktaki her hayvana da kuduz riski gözüyle bakmamak gerekiyor. Hakikaten bütün temaslar da kuduzla sonuçlanmıyor.
Peki, bir sığırda ya da köpekte kuduz riski olduğunu nasıl anlayabiliriz? Parlak, “Hayvanda sonluluk, korkaklık, saldırganlık ve ısırma isteği görülüyor” diyor:
“Yutma zahmetine bağlı olarak ağzının kenarlarından salyalar akıyor ya da ayaklarında felçler görebiliriz, bu hayvanlardan uzak durmamız ve en kısa müddette tarım orman müdürlüğüne haber vermemiz gerekiyor.”
İnsanlardaki belirtilerini ise, “ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı, sonluluk ve birinci ısırılma yerindeki yanma ve karıncalanma hissi çok tipik bir belirti. O bölgede bir karıncalanma olması genelde buna işaret ediyor” formunda sıralıyor.
Uzmanlar kuduz hastalığı ve kuduz riskli temas olgularıyla gayrette başarılı olabilmek için olguların kayıtları nizamlı tutulması, yaban hayvanlarının oral yem ile aşılanma çalışmalarına devam edilmesi ve halkın erken müracaat konusunda bilinçlendirilmesi gerektiğini söylüyor.
